۱۹:۱۸ – ۱۶ مهر ۱۴۰۴
باشگاه خبرنگاران جوان – وزارت بهداشت با توجه به مشاهدات، بررسی‌های میدانی و پژوهشی و هشدارهای مطرح‌شده از سوی چهره‌های فرهنگی و اجتماعی درباره آثار زیانبار نمایش مصرف مواد مخدر و روانگردان‌ها در فیلم‌ها، سریال‌های شبکه نمایش خانگی و برخی برنامه‌های گفت‌وگو محور فضای مجازی، توجه جامعه و سیاستگذاران را به نکات زیر جلب می‌کند:
۱. افزایش روند نمایش مصرف مواد مخدر و روانگردان در رسانه‌های تصویری
در سال‌های اخیر، نمایش صحنه‌های مصرف مواد مخدر در فیلم‌ها و سریال‌ها بسیار آشکارتر و بدون پرده انجام شده است. شبکه‌های نمایش خانگی و برخی تاک‌شوها به نحوی عمل می‌کنند که گویی مصرف مواد مخدر امری عادی و پذیرفته شده در جامعه است و استفاده از این مواد به گونه‌ای نشان داده می‌شود که نه تنها پیامد منفی ندارد بلکه تأثیرات مثبتی نیز به همراه دارد.
۲. پیامدهای عادی‌سازی مصرف مواد مخدر
مطالعات علمی نشان می‌دهند که سه عامل اصلی در حوزه رسانه به طبیعی شدن مصرف مواد مخدر و افزایش مصرف آن در جوامع کمک می‌کنند:
• نمایش مکرر محتواهای مصرفی: نشان دادن مصرف مواد مخدر بدون پیام‌های هشداردهنده یا تأکید بر خطرات آن.
• افزایش احساس در دسترس بودن و نگرش مثبت اجتماعی: زمانی که مصرف مواد در رسانه‌ها بیشتر به تصویر کشیده شود، افراد به ویژه جوانان، احساس گناه یا نگرانی کمتری نسبت به آن خواهند داشت.
• تکرار و گستردگی نمایش مصرف: تکرار این مصرف باعث کاهش حساسیت مخاطب و افزایش کنجکاوی برای تجربه مواد مخدر می‌شود.
۳. ابعاد عادی‌سازی مصرف
• افزایش نمایش بی‌پرده و واضح مصرف مواد به صورت صوتی و تصویری
• کاهش پیام‌های منفی یا محدود شدن آن به پیامدهای کم‌اهمیت
• کاهش حساسیت مخاطب نسبت به خطرات مصرف
• ایجاد اختلال در چارچوب‌های اخلاقی و آموزشی جامعه، کاهش حساسیت عمومی نسبت به هشدارها و پیام‌های پیشگیری
۴. نمونه‌های موردی
برخی نمونه‌های مصرف مواد مخدر در فیلم‌ها، سریال‌ها و برنامه‌های شبکه نمایش خانگی شامل «زخم کاری»، «قورباغه»، «حیثیت گمشده»، «صبحانه با زرافه‌ها»، «پیرپسر»، «قسطنطنیه»، «غربت»، «گردن زنی»، «مرد عینکی»، «جنگل آسفالت»، «دایناسور»، «پدر گواردیولا»، «خوب؛ بد، جلف»، «بازنده»، «می‌خواهم زنده بمانم» و ده‌ها اثر دیگر هستند که مصرف مواد مخدر را بارها به تصویر کشیده و به نوعی به عادی‌سازی آن کمک کرده‌اند.
• نمونه ناراحت‌کننده اخیر، مجری یک تاک‌شوی محبوب است که از تمام مهمانان خود درباره مصرف مواد مخدر سوال می‌پرسد، و یکی از مهمانان عنوان می‌کند که نمی‌تواند مانع شود فرزندش در آینده مواد مخدر را امتحان کند، که نمونه‌ای آشکار از عادی‌سازی مصرف و احساس ناتوانی والدین است.
۵. واکنش‌ها و نگرانی‌ها
• وزارت بهداشت و ستاد ملی مبارزه با مواد مخدر بارها درباره نمایش بدون ضابطه و فاقد چارچوب اخلاقی مصرف مواد در رسانه‌ها هشدار داده‌اند.
• نگرانی اصلی این است که مخاطبان به ویژه نوجوانان و جوانان، با مصرف مواد مخدر به شکل طبیعی آشنا شوند و پیامدهای خطرناک آن کمرنگ و در عوض لذت‌های مصرف برجسته شود.
• برخی اهل هنر معتقدند هنر باید واقعیت جامعه را منعکس کند و نمایش واقع‌گرایانه مسائل اجتماعی مانند مصرف مواد مخدر می‌تواند به اطلاع‌رسانی کمک کند، اما این نمایش باید همراه با چارچوب اخلاقی و پیام‌های پیشگیری باشد، و تصویر طنزآمیز یا مثبت‌پنداشتن مصرف بسیار آسیب‌رسان است.
۶. توصیه‌ها
• رسانه‌های جمعی به ویژه فعالان هنر سینما، سازندگان پلتفرم‌های نمایشی و تولیدکنندگان محتوای فضای مجازی باید در نمایش مصرف مواد مخدر با دقت عمل کنند و پیامدهای منفی و خطرات آن را برجسته کنند.
• خانواده‌ها و والدین باید نظارت غیرمستقیم بر محتوای در حال مشاهده فرزندان خود داشته باشند، گفت‌وگو با نوجوانان و جوانان را افزایش دهند و آن‌ها را نسبت به خطرات مواد مخدر آگاه سازند.
• عموم مردم باید نسبت به عادی‌سازی مصرف مواد در رسانه‌ها و فضای مجازی حساس بوده و آن را رفتاری قابل قبول ندانند و از چنین نمایش‌هایی حمایت نکنند.
در پایان، مرکز روابط عمومی وزارت بهداشت از همه اهالی هنر و رسانه که دغدغه مسائل اجتماعی دارند و در کنار حافظان سلامت ایرانیان هستند قدردانی می‌کند و تأکید می‌نماید برای پیشگیری از آسیب‌های مصرف مواد مخدر در حوزه‌های سلامت جسمی، روانی و اجتماعی و کاهش اثرات مخرب آن، نیازمند مسئولیت‌پذیری همه هنرمندان، رسانه‌ها و افزایش سطح آگاهی خانواده‌ها و حمایت جامعه هستیم.
