علیرضا غفاری، معاون اداره مبارزه با پولشویی بانک مرکزی، قبلاً هشدار داده بود که بخش عمده‌ای از این حساب‌ها اصلاً توسط صاحبانشان استفاده نمی‌شود و همین بلااستفاده بودن، عملاً به سکوی پرش مجرمان برای پولشویی، انجام معاملات غیرقانونی و تأمین مالی تروریسم تبدیل شده است.
غفاری تاکید کرده بود که حتی بخش قابل توجهی از این حساب‌ها بدون اجازه مشتری و در چارچوب طرح‌های حاکمیتی یا برخی خدمات دستگاه‌های اجرایی افتتاح شده‌اند؛ از جمله طرح «نهضت ملی مسکن»، «وام ودیعه مسکن» و طرح‌های وکالتی خرید خودرو. همچنین برای انجام عملیات بانکی خاص مثل صدور ضمانت‌نامه یا کارسازی چک برای افرادی که حساب فعال ندارند، بارها حساب‌های جدید ایجاد شده است. این روند طی سال‌ها باعث شده که هر ایرانی بالای 18 سال به طور میانگین 10 حساب سپرده داشته باشد، در حالی که فقط دو یا سه حساب به طور فعال استفاده می‌کند.
پیامد این انباشت بی‌رویه، تحمیل هزینه‌های سنگین به شبکه بانکی و فراهم کردن زمینه سوءاستفاده‌های مالی مختلف بوده است. بانک مرکزی برای مقابله با این موضوع، بخشنامه‌ای رسمی صادر کرده که بر اساس آن، مجموعه‌ای از ضوابط اجرایی و محدودیت‌های جدید برای افتتاح و نگهداری حساب‌ها اجرا خواهد شد.
مهم‌ترین بخش این ضوابط، ایجاد واحدهای دائمی شناسایی مشتری (CDD) در تمامی بانک‌ها ظرف شش ماه آینده است. این واحدها باید دارای نیروهای متخصص، سامانه‌های نظارتی و اختیار کامل تصمیم‌گیری باشند و زیر نظر مستقیم مدیر ارشد مبارزه با پولشویی در هر مؤسسه اعتباری فعالیت کنند.
علاوه بر این، سامانه ملی مشاهده و بستن حساب‌های اضافی راه‌اندازی می‌شود تا مردم بتوانند فهرست کامل حساب‌های خود را مشاهده کرده و درخواست بستن حساب‌های استفاده نشده را ارسال کنند. بانک‌ها موظفند این درخواست‌ها را ظرف ده روز اجرا کنند.
بخشنامه همچنین محدودیت جدی برای افتتاح حساب توسط افرادی که بیش از 10 حساب فعال دارند یا حساب‌هایشان در سامانه سیاح به وضعیت «تعیین‌تکلیف‌نشده» باقی مانده، اعمال می‌کند.
بنابراین، افتتاح حساب مشترک فقط برای روابط خانوادگی نزدیک و همسر مجاز خواهد بود و بانک‌ها باید حداکثر ظرف یک ماه وضعیت تمامی حساب‌های مشتریان را به یکی از چهار حالت «فعال»، «فعال مسدود»، «راکد» یا «راکد مسدود» تغییر دهند.
همچنین، اعطای دسته چک، تسهیلات یا ابزارهای پرداخت جدید برای دارندگان حساب‌های تعیین‌تکلیف‌نشده ممنوع است.
این طرح حتی برای موارد خاص همچون مشتریان نابینا، بی‌سواد، معلول یا فاقد دسترسی به اینترنت تدابیر ویژه‌ای در نظر گرفته و بانک‌ها موظفند از طریق میز خدمت موقت، فرآیند ساماندهی حساب‌های این گروه را تحت نظر واحد شناسایی مشتری پیگیری کنند.
بانک مرکزی هدف‌گذاری کرده است که با اجرای کامل این ضوابط، عدد 650 میلیون حساب را در بازه دو ساله به سقف 300 میلیون کاهش دهد. مسئولان این نهاد باور دارند که این اقدام، گامی عملی و بی‌سابقه در جهت مقابله با جرائم مالی و پولشویی است.
پیام این بخشنامه برای شبکه بانکی و متخلفان واضح است: دوران ایجاد حساب‌های جعلی به پایان رسیده و از این پس تنها حساب‌های فعال و شفاف در چرخه رسمی بانکی باقی خواهند ماند؛ تغییری که می‌تواند مسیر سوءاستفاده از تعداد زیادی حساب بلااستفاده را مسدود کند و نظم مالی را به نظام بانکی کشور بازگرداند.
منبع: تسنیم
