متن کامل مصوبه چیست؟
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس اعلام کرد که ایرادات شورای نگهبان به لایحه حذف ۴ صفر از پول ملی در جلسه کمیسیون برطرف شده است.
شمس‌الدین حسینی بیان کرد: دولت دوازدهم لایحه‌ای برای اصلاح ماده ۱ قانون پولی و بانکی کشور به مجلس ارائه کرد که با تصویب قانون جدید بانک مرکزی در سال ۱۴۰۲، برخی از مواد قانون قبلی از جمله مواد ۱، ۳ و ۴، ملغی شدند؛ بنابراین لازم بود آثار این تغییرات بر لایحه دولت بررسی شود.
وی افزود: در لایحه دولت و مصوبه قبلی مجلس، حذف ۴ صفر از پول ملی به این معنا تصویب شده بود که واحد پولی جدید برابر با ۱۰ هزار برابر واحد پولی فعلی است و کمیسیون این رویکرد را تأیید کرد. بنابراین، اصلاح کمی واحد پولی حفظ شده و با حذف ۴ صفر، واحد پولی جدید برابر با ۱۰ هزار ریال فعلی خواهد بود.
حسینی درباره تغییر واحد پول گفت: در لایحه دولت پیشنهاد شده بود که نام پول از «ریال» به «تومان» و واحد خرد پولی به «قِران» تغییر کند، اما با توجه به بند (الف) ماده ۵۸ قانون بانک مرکزی که واحد پول ایران را «ریال» تعریف می‌کند، کمیسیون اقتصادی تصمیم گرفت نام پول ملی همچنان «ریال» باقی بماند و واحد خرد پول نیز همان «قِران» باشد. بر این اساس، هر ریال جدید معادل ۱۰ هزار ریال فعلی و هر ریال جدید معادل ۱۰۰ قِران خواهد بود.
ابهامات شورای نگهبان چه بود؟
رئیس کمیسیون اقتصادی درباره ابهام شورای نگهبان در خصوص تعهدات ایران به صندوق بین‌المللی پول گفت: با توجه به صحت این ابهام، مطرح شد که برابری پول‌های خارجی نسبت به ریال جدید و نرخ خرید و فروش ارز توسط بانک مرکزی در چهارچوب نظام حاکم و با رعایت ذخایر ارزی و تعهدات قانونی کشور محاسبه شده و نیازی به ذکر صریح آن در برابر صندوق بین‌المللی پول نیست، زیرا قانون عضویت ایران در صندوق بین‌المللی پول به قوت خود باقی است و تعهدات قانونی در این زمینه معتبر می‌باشد.
ریال باقی ماند
حسینی در توضیح اصلاح تبصره‌های اجرایی گفت: در تبصره ۲ ماده واحده، طریقه جمع‌آوری و شرایط خروج اسکناس و سکه ریال به مواد بند (ب) ماده ۳ و بند (ج) ماده ۴ قانون پولی و بانکی اشاره شده بود که حذف شده بودند؛ لذا این ارجاع امکان‌پذیر نبود و در کمیسیون این مورد را به بندهای (خ) و (د) ماده ۵۸ قانون بانک مرکزی اصلاح کردیم. همچنین در تبصره ۵ پیش‌بینی شد که آیین‌نامه اجرایی این ماده واحده توسط بانک مرکزی تهیه شود و پس از تایید هیأت عالی بانک مرکزی به هیأت وزیران ارسال گردد.
وی در پایان تأکید کرد که با این اصلاحات، ایرادات شورای نگهبان رفع و ماده واحده با قانون جدید بانک مرکزی هماهنگ شد. حذف ۴ صفر و تغییرات واحد پولی مطابق پیشنهاد دولت و مصوبه مجلس حفظ شده و تنها تغییر، باقی ماندن واژه «ریال» به جای «تومان» بود.
آیا حذف چهار صفر راهگشا است؟
سؤال مهمی که مطرح است این است که آیا حذف چهار صفر در شرایط فعلی می‌تواند راهگشا باشد؟
بسیاری از کارشناسان با تردید به این موضوع نگاه کرده و از پاسخ مثبت به آن خودداری می‌کنند. کارشناسان با اشاره به تجارب جهانی می‌گویند حذف صفر در دوره‌های تورمی تأثیرگذار نیست و بسیاری از کشورهایی که این اقدام را در شرایط مشابه انجام داده‌اند ناچار به بازگشت صفرها شده‌اند. کشورهایی که در دوره ثبات اقتصادی این تغییر را اعمال کرده‌اند موفق‌تر بوده‌اند در حالی که ایران هم‌اکنون در شرایط بی‌ثباتی و با ریسک‌های سیاسی قرار دارد.
تغییر عجیب قیمت دلار از زمان تصویب قانون حذف چهار صفر
اوایل مرداد ماه بود که کمیسیون اقتصادی تصمیم گرفت تا زمان اعلام نظر شورای نگهبان وارد بررسی جزئیات نشود. از ششم مرداد تا کنون که حذف چهار صفر به مصوبه قانونی تبدیل شده، ارزش پول ملی ایران ۲۹ درصد کاهش یافته و نرخ دلار از حدود ۸۹ هزار تومان به محدوده ۱۱۵ هزار تومان رسیده است. با چنین سرعتی در رشد قیمت ارز و کاهش ارزش پول ملی، بسیاری از کارشناسان سوال می‌کنند که آیا این اقدام ثمربخش خواهد بود؟
نظر کارشناسان چیست؟
احمد حاتمی یزد، کارشناس امور بانکی، حذف چهار صفر را اقدام غیرضروری و فاقد اولویت در شرایط کنونی می‌داند. او با اشاره به تجربه کشورهایی مانند ترکیه، زیمبابوه و آرژانتین تأکید کرد که حذف صفر به تنهایی بر عوامل بنیادی اقتصاد تأثیری ندارد و اصلاح ساختارهای بانکی و کنترل نقدینگی باید در اولویت باشد. وی افزود اگر امروز مسئول سیاست‌گذاری پولی بود، این طرح را متوقف می‌کرد و منابع مالی را صرف اصلاحات اساسی می‌نمود.
آلبرت بغزیان این اقدام را همچون سنگ‌فرش کردن پیاده‌رو در پایان یک پروژه عمرانی می‌داند، در حالی که اصلاحات ابتدایی به اتمام نرسیده است. او با اشاره به مسائل کلان اقتصادی مانند کسری بودجه، رشد نقدینگی، تحریم‌ها و کمبود سرمایه‌گذاری خارجی و ضعف رقابت تأکید کرد که پیش از اصلاحات ظاهری پول، باید این مشکلات رفع شود.
کامران ندری، اقتصاددان دیگر، حذف چهار صفر را اقدامی بی‌تأثیر در کاهش تورم خواند و گفت زمان اجرای آن مناسب نیست. به گفته وی، حذف صفرها فقط فرآیندهای حسابداری را ساده‌تر می‌کند و تأثیر قابل توجهی در حفظ ارزش پول یا کنترل تورم ندارد.
در مقابل، شمس‌الدین حسینی گفت هدف اصلی حذف چهار صفر ساده‌سازی سیستم، تسهیل معاملات و افزایش شفافیت در محاسبات کلان اقتصادی است. هر اقدام اقتصادی هدف مشخصی دارد و حذف صفرها نیز در همین چارچوب قابل درک است.
اما نکته این است که بسیاری از کارشناسان معتقدند صفرها به سرعت به پول باز خواهند گشت و این عمل بیشتر شبیه جراحی زیبایی برای بیماری است که نیاز به پیوند قلب دارد.
