تاکسی به عنوان یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین ارکان حمل‌ونقل عمومی در دنیا، همیشه در مرکز توجه حکومت‌ها بوده است.
انتخاب تاکسی نامناسب، باعث خم شدن کمر کشور و خالی شدن خزانه آن شد
تاکسی به عنوان یکی از اصلی‌ترین و با سابقه‌ترین عناصر حمل و نقل عمومی در سراسر جهان، همواره مورد توجه دولت‌ها بوده، اما تاکسی‌ها سال‌هاست در ایران وضعیت خوبی ندارند. شاید با افزایش تاکسی‌های اینترنتی مشکلات و بحران‌های تاکسیرانی در تهران و کشور چندان آشکار نباشند، اما اگر وضعیت تاکسی‌های کشور به سرعت بهبود نیابد، در آینده نزدیک با بحران‌های بزرگ‌تر و جدی‌تری روبرو خواهیم شد.
انتخاب اولیه اشتباه بود
سوالی که مدت‌هاست ذهن من و بسیاری از فعالان حوزه حمل و نقل را مشغول کرده این است که چرا باید دو مدل از پر استهلاک‌ترین خودروهای داخلی به عنوان تاکسی‌های تهران انتخاب شوند؟ شاید در ابتدا این موضوع مهم به نظر نرسد، ولی واقعیت این است که انتخاب نوع تاکسی تأثیر عمیقی بر کشور دارد. برای درک بهتر این تأثیرات با ما همراه باشید.
سمند و پژو ۴۰۵ هر دو از موتور قدیمی و پر مصرفی استفاده می‌کنند که در زمان انتخاب آنها نیز این موتور بیش از ۲۰ سال قدمت داشت. در آن زمان با توجه به شرایط کشور گزینه‌های بهتری برای تاکسیرانی موجود بود. به عنوان مثال در اصفهان خودرو ال۹۰ یا رنو لوگان به جای این دو انتخاب شد که هنوز هم به عنوان خودرویی کم استهلاک و بادوام شناخته می‌شود.
مصرف سوخت این دو خودرو در شهر طبق کاتالوگ ایران خودرو برای پژو ۴۰۵ حدود ۱۲.۸ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر است و برای سمند عدد دقیقی اعلام نشده اما به دلیل وزن بالاتر آن، مصرف سوخت بیشتر تخمین زده می‌شود.
برخی معتقدند ظرفیت تولید ال۹۰ برای واگذاری همزمان به تاکسیرانی و مردم به اندازه کافی نبود، اما این دلیل برای ایران خودرو و صنعت خودروسازی کشور قابل قبول نیست. چرا که ایران خودرو در اواسط دهه ۸۰ موتور تیوفایووی بهتری را برای سمندهای صادراتی نصب کرد و همچنین از سال ۱۳۹۰ مدل جدید پژو ۴۰۵ با موتور slx را به بازار عرضه نمود.
شرح یک مقایسه تلخ و دودآلود
این مقایسه روشن می‌کند که اگر دغدغه بهینه‌سازی ناوگان حمل‌ونقل شهری وجود داشت، می‌شد موتور TU5 را به طور اختصاصی برای تاکسی‌ها نصب کرد.
چند نکته مهم که پیش از مقایسه باید بدانید:
اول: این بررسی تفاوت مصرف سوخت کشور و هزینه ناشی از کاهش آن در سال ۱۴۰۳ را نشان می‌دهد. البته این بررسی می‌تواند حداقل یک دهه گذشته را نیز پوشش دهد.
دوم: برخی تاکسی‌های تهران با موتور ملی EF7 مجهز شده‌اند ولی به دلیل نبود آمار دقیق و سهم پایین این خودروها، در محاسبه لحاظ نشده‌اند.
سوم: میانگین مصرف سوخت تاکسی‌های فعلی ۱۲ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر در نظر گرفته شده است که تفاوت کمی بین پژو ۴۰۵ و سمند دارد. مصرف موتور TU5 حدود ۱۰ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر به طور متوسط محاسبه شده است.
برای درک بهتر تغییر موتور در ناوگان تاکسی‌ها، آمار سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد حدود ۹۰ هزار تاکسی در تهران فعال بوده‌اند که به صورت میانگین روزانه ۲۵۰ کیلومتر پیمایش دارند. با مصرف ۱۲ لیتر بنزین در ۱۰۰ کیلومتر، هر تاکسی به طور متوسط روزانه ۳۰ لیتر بنزین مصرف می‌کند.
تحلیل جداول مصرف سوخت و یارانه پنهان تاکسی‌های تهران
مقایسه موتورها XU7 و TU5، نشان می‌دهد که تغییر موتور در تاکسی‌ها می‌توانست به طور چشمگیری مصرف سوخت و هزینه‌های اقتصادی کشور را کاهش دهد.
با توجه به داده‌ها، تاکسی‌هایی که موتور XU7 دارند با پیمایش روزانه ۲۵۰ کیلومتر، حدود ۳۰ لیتر بنزین می‌سوزانند، در حالی که اگر موتور TU5 روی آنها نصب می‌شد این مقدار به ۲۵ لیتر کاهش می‌یافت، یعنی ۵ لیتر صرفه‌جویی روزانه در هر تاکسی که در مجموع برابر با ۴۵۰ هزار لیتر بنزین صرفه‌جویی روزانه در کل ناوگان است.
در طول یک سال این تفاوت به ۱۶۴ میلیون لیتر بنزین می‌رسد. به این معنی که اگر ۹۰ هزار تاکسی تهران موتور TU5 داشتند کشور از هدررفت بیش از ۱۶۴ میلیون لیتر سوخت در سال گذشته جلوگیری می‌کرد.
این موضوع جدی‌تر می‌شود وقتی متوجه شویم دولت بابت بنزین یارانه پنهانی پرداخت می‌کند.
با نرخ جهانی بنزین ۶۵ سنت برای هر لیتر و میانگین نرخ دلار آزاد ۶۷٬۶۶۷ تومان در سال ۱۴۰۳، قیمت واقعی بنزین برای دولت حدود ۴۴٬۰۰۰ تومان است. اگر نرخ آزاد ۳٬۰۰۰ تومان حساب شود، دولت به ازای هر لیتر ۴۱٬۰۰۰ تومان یارانه پنهان می‌دهد. با نرخ سهمیه‌ای ۱٬۵۰۰ تومان، یارانه به ۴۲٬۵۰۰ تومان می‌رسد.
بر این اساس:
صرفه‌جویی سالانه ۱۶۴ میلیون لیتر بنزین معادل است با:
۱- ۶٬۷۳۴ میلیارد تومان یارانه پنهان (با نرخ ۳۰۰۰ تومان)
۲- ۶٬۹۸۸ میلیارد تومان یارانه پنهان (با نرخ ۱۵۰۰ تومان)
یعنی دولت فقط به خاطر استفاده نکردن از موتور TU5، روزانه بین ۱۸ تا ۱۹ هزار میلیارد تومان و سالانه نزدیک به ۷ هزار میلیارد تومان از منابع عمومی کشور را هدر داده است.
یک نتیجه‌گیری تلخ
اگر در سال ۱۴۰۳ به جای موتور XU7 از موتور TU5 برای تاکسی‌های تهران استفاده می‌شد:
روزانه ۴۵۰ هزار لیتر سوخت کمتر مصرف می‌شد و سالانه ۱۶۴ میلیون لیتر بنزین کمتر دود می‌شد و بین ۶٬۷۰۰ تا ۶٬۹۰۰ میلیارد تومان یارانه پنهان نقش‌برآب می‌شد.
این صرفه‌جویی عظیم تنها از مسیر کاهش مصرف سوخت به دست می‌آمد و هزینه‌های جانبی مثل کاهش استهلاک خودرو، بهبود عملکرد، کاهش نیاز به تعمیرات، کاهش فشار روانی رانندگان و بهبود تصویر تاکسی‌های فرسوده نیز محاسبه نشده‌اند. به عبارتی، این فقط نوک کوه یخ است و متأسفانه هزاران داستان مشابه در صنایع مختلف کشور ما رخ داده و همچنان ادامه دارد.
